Wiele osób sądzi, że same nie mogą wpłynąć na poprawę ładu przestrzennego w swoim otoczeniu, że nic nie można poradzić na przykład na jaskrawe billboardy i banery reklamowe zaśmiecające wspólną przestrzeń. Rzecz ma się jednak inaczej, kiedy na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP).
Plan miejscowy określa nie tylko wysokość i rodzaj zabudowy w danym obszarze, odległości między budynkami, proporcje zieleni w stosunku do kubatury budynków itp. – w planie powinny być również zapisy, w jakim zakresie można stosować konkretne nośniki reklamowe. Przykładem jest osiedle Zatrasie – na Zatrasiu plan miejscowy wyklucza jakiekolwiek nośniki reklamowe, dopuszcza jedynie tablice ogłoszeniowe i szyldy (pod warunkiem że będą one dopasowane do kompozycji architektonicznej osiedla). Ponadto plan nakazuje m. in. powrót do pierwotnej kolorystyki budynków i przywrócenie detali architektonicznych elewacji.
Te dość restrykcyjne zapisy planu miejscowego wynikają z wpisania osiedla Zatrasie na listę dóbr kultury współczesnej, opracowaną przez Stowarzyszenie Architektów RP w 2003 roku. Lista ta nie daje ochrony tak mocnej, jak rejestr zabytków – w ciągu 10 lat wiele obiektów z listy zniknęło z mapy Warszawy, np. kino Praha, Supersam czy pawilon „Chemii”. Na Żoliborzu do dóbr kultury współczesnej należą powojenne kolonie WSM (IX, XI, XII i XIII), Społeczny Dom Kultury przy Próchnika, DH „Merkury”, Kolonia Wyspiańskiego, osiedla Serek Żoliborski i Zatrasie projektu Jacka Nowickiego, a także osiedla Sady I i II projektu Haliny Skibniewskiej.
Większość wymienionych obiektów znajduje się na terenie „Żoliborza Historycznego”, który jest chroniony wpisem do rejestru zabytków. Jednak osiedla Sady, Serek i Zatrasie, położone poza granicami „Żoliborza Historycznego”, potrzebują ochrony zapisanej w planie miejscowym. Niestety do tej pory tylko na Zatrasiu zapis o „specjalnym traktowaniu” ze względu na znaczenie dla kultury współczesnej znalazł się w MPZP. Na Sadach obowiązuje plan miejscowy przygotowany w roku 2002, kiedy nie było jeszcze listy dóbr kultury współczesnej, z kolei na Serku planu miejscowego nadal nie ma (to osiedle „trafiło” do planu miejscowego Żoliborza Południowego, który mimo 11 lat starań nie został do tej pory uchwalony).
Gdy odpowiednie zapisy o zachowaniu ładu przestrzennego znajdą się w planie miejscowym, można ich użyć do zaprowadzenia porządku w swojej okolicy. W tym roku na Zatrasiu udało się zlikwidować wszystkie billboardy, które powstały w ostatnich kilkunastu latach, ale od czasu uchwalenia MPZP nikt nie zorientował się, że nośniki te są niezgodne z planem miejscowym. W pierwszej kolejności w wyniku interwencji autora tego tekstu udało się usunąć szpetny baner ze schodów klatki ewakuacyjnej „domu dla samotnych” (Broniewskiego 21), a następnie zniknęły dwa billboardy ze ściany szczytowej tego budynku.
Budynek Broniewskiego 21 "przed" i "po". Czy wpływy z reklam wystarczą na pokrycie kosztów remontu elewacji?
fot. Wiktor Zając
Po kilku miesiącach zniknął również billboard na wysokim słupie koło budynku Krasińskiego 38. W międzyczasie na balkonach budynków na Zatrasiu pojawiły się banery reklamowe firmy Orange. Operator telekomunikacyjny podpisywał z mieszkańcami umowy na wywieszenie banerów na ich balkonach – mieszkańcy zawierali te umowy, myśląc, że jest to zgodne z przepisami. Stowarzyszenie Żoliborzan interweniowało w tej sprawie, zwracając uwagę reklamodawcy na zapisy planu miejscowego. Po tym incydencie do podobnych sytuacji już nie dochodziło.
Wiosną bieżącego roku autor tego tekstu interweniował w sprawie billboardów przy budynku Broniewskiego 11. Sytuacja była tam skomplikowana (z urzędniczego punktu widzenia), ponieważ jeden z nośników stał w połowie na terenie WSM, a w połowie na terenie Zarządu Dróg Miejskich. Mijały miesiące, a odpowiedzi w tej sprawie nie było. Kolejna interwencja, tym razem u burmistrza Krzysztofa Bugli, przyniosła efekt – okazało się, że Urząd Dzielnicy już w zeszłym roku przekazał sprawę do Państwowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego. Po tygodniu od otrzymania odpowiedzi billboardy zniknęły.
Z kolei na przełomie września i października usunięte zostały kolejne dwa billboardy na rogu ulic Krasińskiego i Broniewskiego, z terenu WSM. I w tym miejscu udało się poprawić estetykę – tuż obok Spółdzielnia zasadziła nowy szpaler drzew.
Wśród nośników reklamowych dużego formatu jedynymi, które jeszcze w naszej okolicy straszą, są te w pasie rezerwy ul. Broniewskiego. Jest to teren ZDM, więc reklamy powinny zostać wkrótce usunięte. Natomiast co do terenu WSM, to wszystkie duże nośniki zniknęły.
Wiktor Zając
Zatrasie od strony ulicy Krasińskiego, widok „przed” i „po”
fot. Google Street View, Wiktor Zając